23 października 2025

🌻ACT z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi – ta sama filozofia, inne drogi do zmiany

Terapia akceptacji i zaangażowania (Acceptance and Commitment Therapy, w skrócie ACT) to podejście, które w ostatnich latach zdobywa coraz większą popularność wśród psychoterapeutów na całym świecie. Jej siłą jest prostota i głęboka mądrość: zamiast próbować pozbyć się trudnych myśli i emocji, uczymy się żyć z nimi w zgodzie, tak by nie przeszkadzały nam w dążeniu do tego, co dla nas naprawdę ważne.

ACT to terapia, która uczy elastyczności psychologicznej – umiejętności bycia obecnym w chwili, akceptowania tego, co się pojawia, i wybierania działań zgodnych z własnymi wartościami. W tej filozofii nie chodzi o „naprawianie” siebie, ale o rozwijanie odwagi do bycia człowiekiem – z całym bogactwem uczuć, również tych trudnych.

Dlaczego młodzież coraz częściej sama sięga po pomoc

Jeszcze kilkanaście lat temu to głównie rodzice lub nauczyciele decydowali o rozpoczęciu terapii przez dziecko. Dziś w gabinetach psychologicznych coraz częściej pojawia się młodzież, która sama zgłasza się po wsparcie. To ważna zmiana pokoleniowa: rośnie świadomość emocjonalna, a korzystanie z pomocy psychologa przestaje być tematem tabu.

Młodzi ludzie coraz lepiej rozumieją, że emocje są naturalną częścią życia, a proszenie o pomoc nie jest oznaką słabości, tylko dojrzałości. W takim kontekście ACT okazuje się niezwykle trafnym podejściem – uczy, jak radzić sobie z lękiem, smutkiem czy stresem, nie wypierając ich, lecz uczestnicząc w życiu mimo ich obecności.

ACT z dorosłymi – rozmowa o sensie i odpowiedzialności

Praca terapeutyczna z dorosłymi w duchu ACT często ma charakter refleksyjny. Klienci są zwykle bardziej świadomi swoich doświadczeń, potrafią rozumieć metafory, analizować zachowania i zastanawiać się nad znaczeniem swoich wyborów.

Terapeuta rozmawia z dorosłym o wartościach – o tym, co nadaje jego życiu sens. Wspólnie przyglądają się sytuacjom, w których klient pozwala emocjom lub myślom kierować swoim zachowaniem, i uczą się wracać do tego, co naprawdę ważne.

To proces, który często przypomina filozoficzną rozmowę: spokojną, pogłębioną, opartą na autorefleksji i świadomych decyzjach. Dorosły klient ma przestrzeń, by nazwać swoje wartości, zaplanować działania, przeanalizować, jak unikanie wpływa na jego życie, i nauczyć się tolerować dyskomfort.

ACT z dziećmi i młodzieżą – ruch, zabawa i doświadczenie

Praca z młodszymi klientami wygląda zupełnie inaczej. Dzieci i nastolatki uczą się poprzez doświadczenie, a nie długie rozmowy. Dlatego w ACT z młodymi osobami kluczową rolę odgrywają zabawa, ruch, rysunek i metafora.

Terapeuta często korzysta z krótkich, angażujących ćwiczeń, które pomagają zrozumieć istotę procesu. Zamiast mówić o „defuzji poznawczej” – czyli dystansowaniu się od myśli – można powiedzieć: „Wyobraź sobie, że twoje myśli są jak chmurki. Możesz na nie patrzeć, ale nie musisz za nimi iść.”

Dzięki takiemu językowi młody człowiek nie tylko rozumie, ale też czuje, o co chodzi w terapii. ACT staje się wtedy nie wykładem, lecz wspólnym odkrywaniem – poprzez rysunki, zabawy, symbole czy proste eksperymenty.

Relacja i poczucie sprawstwa

W pracy z dziećmi i nastolatkami terapeuta ACT skupia się przede wszystkim na relacji i poczuciu sprawczości klienta. Młoda osoba, która czuje, że ma wpływ na przebieg terapii, szybciej się otwiera i chętniej podejmuje działania.

Dlatego kluczowe są pytania, które zapraszają do współpracy: „Jak chciałbyś, żeby wyglądało twoje życie, gdyby było trochę bardziej takie, jak chcesz?” albo „Co dla ciebie znaczy być dobrym przyjacielem, uczniem, synem, sobą?”

ACT nie narzuca gotowych rozwiązań. Daje przestrzeń, by dziecko czy nastolatek samo odkrywało, co jest dla niego ważne – i uczy, że nawet trudne emocje mogą być częścią życia, a nie przeszkodą w działaniu.

Rola dorosłych w terapii ACT z dziećmi

W terapii dzieci i młodzieży niezwykle ważna jest współpraca z rodzicami i nauczycielami. To oni mogą pomóc utrwalać elastyczność psychiczną poza gabinetem – w codziennych sytuacjach, w szkole, w domu.

Zamiast próbować „chronić” dziecko przed trudnymi emocjami, warto nauczyć się towarzyszyć mu w nich. Zamiast mówić „Nie martw się” – można powiedzieć: „Widzeę, że jest ci trudno. To normalne. Co możesz zrobić, żeby mimo tego zrobić coś ważnego dla siebie?”

Takie drobne zmiany języka budują w dziecku zaufanie do siebie i do procesu emocjonalnego. Właśnie w tym tkwi siła ACT – w codziennych, małych krokach, które uczą odwagi, akceptacji i odpowiedzialności za własne wybory.

ACT Kidflex – prosty język, duży efekt

Australijska psycholog dr Tamar Black stworzyła model ACT Kidflex – specjalnie dla dzieci i młodzieży. To zestaw narzędzi, które tłumaczą trudne pojęcia ACT na język zrozumiały dla młodych ludzi. Kidflex wykorzystuje metafory, gry i ćwiczenia dostosowane do wieku, pomagając rozwijać elastyczność emocjonalną w sposób angażujący i praktyczny.

Terapeuci korzystający z tego podejścia zauważają, że praca z młodzieżą staje się nie tylko skuteczniejsza, ale też przyjemniejsza – dla obu stron. Dziecko rozumie, o co chodzi, widzi sens ćwiczeń i zaczyna stosować je w realnych sytuacjach: w szkole, w domu, w relacjach z rówieśnikami.

Podsumowanie

ACT jest podejściem, które łączy prostotę z głębią. Niezależnie od wieku klienta, jej celem jest to samo: pomóc żyć pełniej, zgodnie z własnymi wartościami, nawet wtedy, gdy życie przynosi trudne emocje.

Różnice w pracy terapeuty polegają głównie na sposobie przekazu i języku doświadczenia: z dorosłymi – poprzez refleksję i dialog, z dziećmi i młodzieżą – poprzez działanie, zabawę i współpracę z otoczeniem.

W obu przypadkach kluczem jest akceptacja i zaangażowanie – odwaga, by być sobą, i gotowość, by robić to, co naprawdę ma znaczenie.